[VIJF VRAGEN OVER]
Immobilisaat
Slimme bouwstof of toekomstig milieuprobleem?
Erik Waltjé, toezichthouder, geeft uitleg
1. Wat is immobilisaat?
"Immobilisaat is een vormgegeven bouwstof waarin verschillende afvalstoffen zijn 'vastgelegd’ met een bindmiddel. In immobilisaat worden bijvoorbeeld AVI-bodemassen, vliegas, sorteerzeefzand, cement, verontreinigde grond en/of minerale reststoffen gebruikt. Door toevoeging van een bindmiddel immobiliseren verontreinigde stoffen in deze afvalstoffen. Je vindt immobilisaat als fundatiemateriaal onder distributiehallen, maar ook als onderlaag van wegen en in de kern van geluidswallen. Immobilisaat wordt vaak aangeduid als circulaire bouwstof, maar is dat niet, aangezien bij de sloop van een constructie namelijk opnieuw een afvalstof ontstaat."
2. Wat zijn de milieurisico's van het toepassen van immobilisaat?
"Als immobilisaat niet zorgvuldig wordt toegepast volgens de verwerkingsvoorschriften van de producent ontstaan losse stukken, of kan het immobilisaat vermengd raken met de bodem. Met name in contact met grond- of regenwater kan op termijn bodemverontreiniging ontstaan en kunnen de schadelijke stoffen, zoals zware metalen, zich verspreiden in de bodem en het grondwater."
3. Wat komt de omgevingsdienst tegen in de praktijk?
"Tijdens controles komen wij soms verkeerde toepassingen van immobilisaat tegen. Denk bijvoorbeeld aan het niet of onvoldoende verdicht of onvolledig uitgehard materiaal, doorgraven of beschadigd immobilisaat, slecht afgewerkte randen, of immobilisaat dat onbeschermd wordt blootgesteld aan erosie door wind, regen, zon of mechanische invloeden.
Vaak is de toezichthouder niet betrokken bij bijvoorbeeld de aanvraag 'bouwen”' Daardoor ontstaat pas een beeld van de toegepaste hoeveelheden en laagdikten als het werk al in uitvoering is. Vaak toetsten gemeenten een project vanuit het Besluit Bouwwerken Leefomgeving (BBL) al eerder en gaven al een bouwvergunning al af. In deze BBL-toetsing wordt niet gekeken naar vereisten ten aanzien van een bouwstof in het Besluit Activiteiten Leefomgeving (BAL). Vergunninghouders beroepen zich vervolgens bij de Bal-toezichthouder vaak op de door de gemeente verleende (BBL) bouwvergunning. Dan is het heel lastig om toepassingen te stoppen of nog ongedaan te laten maken."
4. Waarom kan dit een milieuprobleem worden?
"Op dit moment bestaat er een financiële prikkel op het gebruik van AVI-bodemassen en sterk verontreinigde grond. Waar circulair bruikbare bouwstoffen zoals recyclinggranulaten geld kosten, betaalt de producent bij het gebruik van immobilisaat geld bij. Dit is één van de redenen dat immobilisaat vaak in te grote hoeveelheden wordt toegepast. Verder blijkt dat eigenaren of huurders niet altijd weten dat er immobilisaat op hun locatie aanwezig is. Ook kennen ze de gebruiksbeperkingen niet altijd. Je moet bijvoorbeeld anders omgaan met scheuren in de vloer, leidingen leggen of vloeren slopen. En immobilisaat moet eigenlijk na sloop worden afgevoerd als afval. Als dat door onwetendheid of kostenoverwegingen niet gebeurt, kan het immobilisaat de bodem verontreinigen of tussen bouwpuin komen en zo uit het zicht raken."
5. Wat doet de omgevingsdienst om dit probleem te voorkomen?
"Sinds 1 januari 2024 geldt een meldplicht voor de toepassing van immobilisaat. Jammer genoeg kunnen we momenteel eigenaren alleen op grond van de zorgplicht aanspreken. Op grond van het functionaliteitscriterium bleek dit tot dusverre zeer lastig. De wetgeving kan op dit punt verbeteren. Op dit moment loopt er bij de OMWB een project om de omvang van de problemen bij toepassing en in de beheerfase beter in beeld te brengen. Daarbij proberen we alle adressen waar immobilisaat is toegepast met terugwerkende kracht zo compleet mogelijk in beeld te brengen. Ook gaan we met enquêtes na hoe groot het bewustzijn is bij eigenaren en gebruikers, waarbij we tegelijkertijd aandacht creëren voor risico’s van immobilisaat. Ondertussen houdt de OMWB zoveel mogelijk toezicht op nieuwe toepassingen van immobilisaat. Voorkomen is beter dan genezen!"