Werk aan de winkel voor waterkwaliteit
De kwaliteit van het oppervlaktewater in Nederland is slecht. Dat blijkt onder meer uit onderzoek van het Planbureau voor de Leefomgeving. Momenteel voldoet slechts 1 procent van het oppervlaktewater aan de Europese normering.
Nederland bungelt onderaan op de Europese ranglijst van waterkwaliteit. Gaat dat door de Kaderrichtlijn Water veranderen? Deze richtlijn trad in 2000 in werking en in 2027 moeten alle lidstaten aan de nieuwe regels voldoen. Er is voor provincies en gemeenten (en dus voor de OMWB) nog volop werk aan de winkel.
Over twee jaar moeten alle wateren in Europa zowel chemisch schoon als ecologisch gezond zijn. Dat geldt voor alle rivieren, meren, het oppervlaktewater van kustwateren en grondwater. Een ambitieus doel waarover geluiden opgaan dat deze richtlijn in Nederland de nieuwe crisis na stikstof gaat veroorzaken. Voor waterschappen en Rijkswaterstaat ligt hier een belangrijke taak. Dit geldt ook voor provincies en gemeenten. Zij spelen de rol van bevoegd gezag voor vergunningverlening voor indirecte lozingen, ofwel lozingen op het riool.
Net zoals bij stikstofuitstoot komen landbouw en industrie nadrukkelijk naar voren als belangrijkste vervuilers van het oppervlaktewater. Landbouwbedrijven gebruiken (kunst)mest dat door de regen in beken, sloten en het grondwater terecht komt. Verder vervuilt de industrie het water door het lozen van koel- en afvalwater. Via de lucht gebeurt dit wanneer vervuiling neerslaat als het regent. Verder zijn indirecte lozingen op het riool een belangrijke vervuilingsbron. Hiervoor zijn vergunningen nodig. De zuiveringsinstallaties van de waterschappen maken het rioolwater schoon, maar er blijven altijd reststoffen achter van bijvoorbeeld medicijnen, metalen en pfas. Deze vervuiling neemt steeds meer toe.
"Over twee jaar moeten alle wateren in Europa zowel chemisch schoon als ecologisch gezond zijn."
Vergunning- of meldingsplicht
Grote bedrijven hebben vaak een vergunning nodig om hun afvalwater te lozen. Voor kleinere bedrijven geldt alleen een meldplicht. Als straks in 2027 de waterkwaliteit niet aan de KRW voldoet kan lozing op een beek of rivier verboden worden. Eerst zal dan de waterkwaliteit van de beek of rivier moeten verbeteren. Bedrijven kunnen het afvalwater dan ook niet ‘zo maar even’ lozen op het riool; want ook daarvoor gelden regels.
OMWB doet veel ‘waterwerk’
Rijkswaterstaat is het bevoegd gezag over het lozen op de grote rivieren, het waterschap over kleiner oppervlaktewater en de gemeenten over de riolen. Bij dat laatste komen ook de omgevingsdiensten in beeld. Wat lozen bedrijven op het riool? Dat moet worden gecontroleerd.
Inge Rovers, adviseur en toezichthouder water bij de OMWB legt uit: “Veel mensen denken dat waterschappen verantwoordelijk zijn voor vergunningverlening, toezicht en handhaving op watergebied. Dat is een misvatting. Sinds de wetswijzingen in 2009 ligt de bevoegdheid voor indirecte lozingen bij de gemeente of de provincie.
Op het gebied van indirecte lozingen deden we al het een en ander, zoals het opstellen van waterparagrafen in vergunningen, het opstellen van maatwerkvoorschriften en het uitvoeren van bemonsteringen.
Daar kwam flink meer werk bij. Daar doet zich wel een knelpunt voor. Bij de verandering van de wet hebben veel gemeenten geen budget vrijgemaakt om deze lozingen te controleren. Het toezicht bleef en blijft daardoor uit of is slechts beperkt. Dit werk, en dan vooral het nemen van afvalwatermonsters wordt gezien als verzoektaak. Oftewel: als de gemeente ons niet vraagt gebeurt het niet.”
Preventief toezicht
Inge is een groot voorstander van preventief toezicht waarbij de OMWB aan de hand van monsters en analyses nagaat of bedrijven zich houden aan de regels die op hen van toepassing zijn. "Voor 8 van de 25 gemeenten in ons werkgebied voeren we nu preventief toezicht uit.”
Inge adviseert gemeentes om hiervoor geld vrij te maken. “Vervuilende bedrijven komen dan sneller in beeld en als bevoegd gezag kunnen wij dan maatregelen nemen. Zo voorkom je vervuiling aan de voorkant. Zeker met het oog op de KRW zullen we die kant op moeten.”
Aan welke eisen moeten Europese wateren voldoen?
De Kaderrichtlijn Water (KRW) is een Europese richtlijn die voorschrijft dat de waterkwaliteit van de Europese wateren aan bepaalde eisen moet voldoen. De richtlijn gaat uit van internationale stroomgebieden, soms verder samengevoegd tot stroomgebiedsdistricten.