Drugsafval in Halsteren vaagt bosgebied weg
Hoe funest dumping van drugsafval is voor de natuur is pijnlijk zichtbaar in Halsteren, nu daar de saneringsoperatie in volle gang is. De afvalput was slechts een paar meter groot, maar vanwege de vervuiling wordt nu een heel bosgebied afgegraven.
Hoe sluw gaan drugscriminelen te werk? De vondst van een ongekende drugsafvalput in een beschermd natuurgebied (Brabantse Wal) bij Halsteren laat het zien. In een loods aan een doodlopend weggetje, ingeklemd tussen de A4 en een bos, is in alle rust jarenlang een cocaïne-wasserij gerund. Vanuit de havens van Rotterdam of Antwerpen werden hier goederen afgeleverd waar cocaïne in was verwerkt. Denk bijvoorbeeld aan T-shirts. Die kleding werd in levensgevaarlijke chemische vloeistof opgelost waarna de cocaïne resteerde.
Stortkelder Maar wat doe je met het giftige spul dat als afval overblijft? De criminelen hadden daarvoor in het bos een stortkelder gegraven van 2 bij 3 meter. Hiervan was niks te zien want de dumpplaats was keurig afgedekt met planken met daarover aarde en bladeren. Geen mens die het ziet, behalve Erik de Jonge, boswachter van Brabants Landschap (de eigenaar van het bos). “Ik liep er wat te struinen omdat ik gehoord had dat er iets met die loods aan de hand was. Onder de dennenbomen zag ik takken van loofbomen liggen. Als boswachter valt je dat op. Ik zag ook dat de takken waren afgezaagd. Toen ik die opzij legde zag ik een tapijt met daaronder planken. Daar bleek een holle ruimte onder te zitten. Toen ik een opening maakte rook ik meteen een enorme chemicaliën-lucht. Ik heb als boswachter hier op de Brabantse Wal al tientallen drugsafvalputten gevonden dus die lucht kende ik. Gezien de laag prut op de bodem was meteen duidelijk dat hier heel veel vaten in leeg waren gekieperd.”
De chemicaliën blijken uiterst gevaarlijk. Het gaat om een cocktail van giftige stoffen als aceton, IPA, benzeen en tolueen. Funest voor het bodemleven. Omdat er nauwelijks mensen in de buurt wonen is het gevaar voor de volksgezondheid beperkt. Erik: “De grootste schade zit onder de grond. Al het leven dat met het spul in aanraking komt gaat dood. Dat geldt ook voor de planten en bomen die er groeien.” Het drinkwater dat op de Brabantse Wal op zo'n 80 meter diepte wordt gewonnen, loopt gelukkig niet direct gevaar.
Uit het eerste grondonderzoek bleek meteen dat het om een grote vervuiling ging. Maar hóe groot? Bij elk vervolgonderzoek bleek de vervuiling steeds omvangrijker dan eerder werd aangenomen. Eén ding was duidelijk: de investering die nodig was voor de sanering zou eigenaar Brabants Landschap onredelijk hard raken. Erik: “Het geld dat we hebben is bedoeld om natuur te beheren, niet om op te draaien voor de gevolgen van criminele activiteiten waardoor we onze eigen bossen moeten slopen."
Getouwtrek om kosten
Wie gaat dit betalen? Een oplossing kwam er niet direct. Sterker nog: Erik ontdekte de drugslozingsput in het voorjaar van 2021 en pas in het najaar van 2023 werd begonnen met saneren. “Dat tijdverlies is natuurlijk dramatisch. Met elke regenbui zakt de giftige vloeistof verder de grond in en wordt het via het grondwater verder verspreid”, zegt Pieter de Jong, teammanager bij van de OMWB. “Het uitgangspunt is dat de vervuiler betaalt, maar als die niet bekend is of geen geld heeft, hoe dan? Volgens de wet moet de eigenaar van de grond, in dit geval Brabant Landschap, de sanering betalen. Maar deze investering is voor zo’n organisatie niet op te brengen. Ook voor gemeenten niet. Wie dan wel? De provincie, het Rijk? Volgens de Wet Bodembescherming zijn de grootste gemeenten zelf verantwoordelijk voor de staat van de bodem. Voor alle andere gemeenten is de provincie dat. Het probleem hier is natuurlijk dat het gaat om grootste drugsafvalvervuiling die zich ooit in ons land heeft voorgedaan. Ook voor de provincie is dit gigantisch.”
Uiteindelijk is die patstelling doorbroken. Ook de OMWB heeft daar een rol bij gespeeld. “Voor bodemzaken hebben de gemeenten en ook de provincie de vergunningverlening, handhaving en toezicht uitbesteed aan de omgevingsdienst. Bij ons zit de kennis en expertise als het om saneringsprocedures gaat. Vandaar dat wij samen met de provincie en ook het waterschap een beroep hebben gedaan op Den Haag om de impasse rond Halsteren te doorbreken. Zo heeft onze directeur Alfred Arbouw gesprekken gevoerd met het ministerie en uiteindelijk is medio 2022 toenmalig staatssecretaris Vivianne Heijnen naar Halsteren gekomen om te praten.”
“Op de plek des onheils hebben we de ernst van de situatie duidelijk gemaakt. Op het eerste gezicht was er maar weinig te zien. Het bos stond er nog. Alleen de zichtbare vervuiling van de put was verwijderd. Daar was een kuil, meer was er niet te zien. OMWB-collega Piet Heesters heeft de bewindsvrouw geschetst hoe dramatisch de vervuiling was, hoe grondig er gesaneerd moest worden en hoe dat in zijn werk gaat. Het hele bos zou moeten verdwijnen. Dat gesprek heeft zeker vruchten afgeworpen. Je zou kunnen zeggen dat Halsteren landelijk de voorbeeld-case is geworden op basis waarvan de geldende subsidieregeling is aangepast (zie kader). Ook is het de aanzet geweest om tot en hele nieuwe opzet te komen. In 2025 krijgen we nieuwe rijksregeling voor het opruimen van drugsafval.”
Eind november kwam gedeputeerde Hagar Roijackers van de Provincie Noord-Brabant naar Halsteren om uitleg te geven over de omvang en de concrete maatregelen die nu worden genomen. Ze is blij met de regeling die met het Rijk is getroffen. Roijackers kon nog niet zeggen wat de precieze kosten van de schoonmaakoperatie zijn en welk bedrag het Rijk gaat bijdragen. De gedeputeerde zei dat daarover nog gesprekken lopen. Al gaf ze wel aan dat de kosten in de miljoenen lopen en de operatie nog jaren gaat duren. Volgens Roijackers moet er zo’n 10.000 m3 grond tot een diepte van 8 meter worden afgegraven, waarvan ongeveer 2000 m3 gereinigd moet worden.
Rol van de omgevingsdienst
De OMWB vervult een sleutelrol bij saneringen van bodemvervuiling bij dumping van drugsafval. We saneren niet zelf, we zien toe dat het veilig en verantwoord gebeurt. Ook hebben we een adviserende rol. Bij de uitzonderlijke vervuiling in Halsteren adviseerde de OMWB de provincie over de aanpak.
Vaak zijn er bij dumping van drugsafval gevaarlijke chemische stoffen in het spel. Als omgevingsdienst coördineren en controleren we het hele proces, van detectie tot herstel. Door strikte handhaving van de Wet bodembescherming voorkomen we de verdere verspreiding van schadelijke stoffen en dragen bij aan het herstel van een gezonde leefomgeving (zorgplicht, artikel 13 Wet bodembescherming).
Voordat er gesaneerd mag worden moet de omgevingsdienst een akkoord geven op het plan van aanpak (soort vergunning). Als het plan van aanpak is goedgekeurd, bewaakt de OMWB of de uitvoering van de saneringswerkzaamheden daadwerkelijk goed verloopt.
